| Abstract |
โรงพยาบาลเฉพาะทางด้านจิตเวช มีบทบาทหลักในการให้บริการผู้ป่วยจิตเวชในระดับกลางถึงรุนแรง ส่งผลต่อต้นทุนบริการของโรงพยาบาล การศึกษานี้มีวัตถุประสงค์เพื่อวิเคราะห์และนำเสนอต้นทุนผู้ป่วยนอกและผู้ป่วยในที่รักษาในโรงพยาบาลเฉพาะทางด้านจิตเวช เป็นการศึกษาภาคตัดขวางหลายปี แหล่งข้อมูลที่ใช้คือข้อมมูลต้นทุนผู้ป่วยนอกและผู้ป่วยในรายบุคคลของโรงพยาบาลจิตเวช สังกัดกรมสุขภาพจิต รวม 8 แห่ง ที่สมัครใจเข้าร่วมโครงการวิเคราะห์ต้นทุนรายโรค ระยะที่ 1 และระยะที่ 2 รวม 5 ปีงบประมาณ (2561–2565) มีข้อมูลต้นทุนรวม 13 ชุด (โรงพยาบาล 2 แห่งมีข้อมูลมากกว่า 1 ปี) ซึ่งเป็นข้อมูลที่ได้จากการศึกษาต้นทุนในมุมมองของผู้ให้บริการ (provider perspective) วิเคราะห์ต้นทุนใช้วิธีมาตรฐานจากบนลงล่าง (top-down method) และวิธีต้นทุนจุลภาค (bottom-up method) ด้วยโปรแกรม HSCE (Healthcare Service Cost Estimation program) ผลการศึกษาพบว่า โรงพยาบาลเฉพาะทางด้านจิตเวช มีต้นทุนผู้ป่วยนอกเฉลี่ย 1,874 บาทต่อครั้ง (SD 2,425 และค่ากลาง 1,174) ผู้ป่วยจิตเวชมาใช้บริการผู้ป่วยนอกที่โรงพยาบาลเฉลี่ย 4.29 ครั้งต่อคนต่อปี ต้นทุนต่อคนต่อปี 7,974 บาท เพศหญิงมารับบริการมากกว่าเพศชายร้อยละ 50.4 เพศชายมีต้นทุนผู้ป่วยนอกเฉลี่ยต่อครั้งสูงกว่าเพศหญิง 1,891 บาท (SD 2,438 และค่ากลาง 1,214) แต่ต้นทุนต่อคนต่อปีเพศหญิงสูงกว่าเพศชาย 8,141 บาท (SD 13,237 และค่ากลาง 4,177) ผู้ป่วยจิตเวชอายุ 40 – 49 ปี มารับบริการผู้ป่วยนอกมากสุด 120,014 ครั้ง (ร้อยละ 16.1) มีต้นทุนเฉลี่ย 1,806 บาทต่อครั้ง (SD 2,181 และค่ากลาง 1,182) ผู้ป่วยสิทธิสวัสดิการข้าราชการ มีต้นทุนผู้ป่วยนอกเฉลี่ยต่อครั้งสูงสุด 2,579 บาทต่อครั้ง (SD 3,932 และค่ากลาง 1,139) สิทธิหลักประกันสุขภาพแห่งชาติ มีต้นทุนเฉลี่ย 1,736 บาทต่อครั้ง (SD 1,543 และค่ากลาง 1,279) และ 8,427 บาทต่อคนต่อปี (SD 11,544) ผู้ป่วยนอกรหัส F2000 Paranoid schizophrenia continuous, including treatment resistant มารับบริการมากสุด 63,139 ครั้ง (ร้อยละ 8.5) มีต้นทุนเฉลี่ย 2,047 บาทต่อครั้ง (SD 2,250 และค่ากลาง 1,526) มาโรงพยาบาลเฉลี่ย 4.39 ครั้งต่อคนต่อปี ต้นทุนต่อคนต่อปี 8,959 บาท (SD 12,970) ผู้ป่วยในของโรงพยาบาลจิตเวช นอนโรงพยาบาลเฉลี่ย 21.5 วัน AdjRW เฉลี่ย 1.99 ต้นทุนเฉลี่ย 47,775 บาทต่อราย (SD 41,210 และค่ากลาง 37,871) และต้นทุนต่อคนต่อปี 76,173 บาท (SD 84,614) โดยผู้ป่วยในส่วนใหญ่เป็นเพศชาย ร้อยละ 71.8 วันนอนเฉลี่ย 22.3 วัน AdjRW เฉลี่ย 2.06 ต้นทุนเฉลี่ย 49,289 บาทต่อราย (SD 42,053 และค่ากลาง 39,569) มารับบริการแบบผู้ป่วยใน 1.63 ครั้งต่อคนต่อปี มีต้นทุนต่อคนต่อปี 80,549 บาท (SD 86,695) ผู้ป่วยอายุ 30 – 39 ปี มารับบริการมากสุด 7,571 ราย (ร้อยละ 24.7) วันนอนเฉลี่ย 22.5 วัน AdjRW เฉลี่ย 2.10 ต้นทุนเฉลี่ย 52,001 บาทต่อราย (SD 42,582 และค่ากลาง 41,701) มีการมารับบริการแบบผู้ป่วยในเฉลี่ย 1.49 ครั้งต่อคนต่อปี มีต้นทุนต่อคนต่อปี 77,323 บาท (SD 77,949) ผู้ป่วยในส่วนใหญ่มีสิทธิหลักประกันสุขภาพแห่งชาติ ร้อยละ 83.1 นอนโรงพยาบาลเฉลี่ย 21.8 วัน AdjRW เฉลี่ย 2.04 ต้นทุนเฉลี่ย 47,995 บาทต่อราย (SD 40,373 และค่ากลาง 38,305) และต้นทุนเฉลี่ยต่อ AdjRW 24,082 บาท ผู้ป่วยมารับบริการแบบผู้ป่วยในเฉลี่ย 1.65 ครั้งต่อคนต่อปี ต้นทุนต่อคนต่อปี 79,297 บาท (SD 85,366) ผู้ป่วยกลุ่ม DRG 19512 Chronic psychotic disorders with moderate cost and clinical complexity (w mod CCC) มีจำนวนมากสุด 9,119 ราย (ร้อยละ 29.7) วันนอนเฉลี่ย 25.1 วัน AdjRW เฉลี่ย 2.18 ต้นทุนเฉลี่ย 54,153 บาทต่อราย (SD 43,564 และค่ากลาง 43,928) ผู้ป่วยมารับบริการแบบผู้ป่วยในเฉลี่ย 1.67 ครั้งต่อคนต่อปี มีต้นทุนต่อคนต่อปี 92,124 บาท (SD 105,358) ผู้ป่วย DRG 20512 Drug use disorders and withdrawal w mod CCC จำนวน 4,624 ราย (ร้อยละ 15.1) วันนอนเฉลี่ย 21.8 วัน AdjRW เฉลี่ย 2.24 มีต้นทุนเฉลี่ย 49,121 บาทต่อราย (SD 36,221 และค่ากลาง 40,914) ผู้ป่วยมารับบริการแบบผู้ป่วยในเฉลี่ย 1.43 ครั้งต่อคนต่อปี ต้นทุนต่อคนต่อปี 70,279 บาท (SD 59,249) ผลการวิเคราะห์สมการถดถอย พบว่า วันนอน สิทธิประกันสุขภาพ และอายุสามารถอธิบายความแปรผันของต้นทุนผู้ป่วยในจิตเวชได้ร้อยละ 58 (Adj R-squared = 0.58, probability of F test; p < 0.001) โรงพยาบาลจิตเวชมีต้นทุนการรักษาผู้ป่วยสูงทั้งผู้ป่วยนอกและผู้ป่วยใน ควรทำการวิเคราะห์สาเหตุที่ให้ต้นทุนสูง เพื่อพัฒนามาตรการควบคุม และลดต้นทุนในส่วนที่สามารถปรับปรุงได้ ผู้กำหนดนโยบายควรพิจารณาสงเสริมระบบบริการผู้ป่วยนอกที่มีคุณภาพ และครอบคลุมต่อเนื่อง เพื่อให้ผู้ป่วยได้เข้าถึงการรักษา และอาการไม่ลุกลามจนต้องนอนรักษาในโรงพยาบาล และควรวิจัยทางเลือกการลงทุน และสนับสนุนบริการสุขภาพจิตปฐมภูมิตามกลุ่มอายุ รวมทั้งระบบสนับสนุนในชุมชนเพราะเป็นปัจจัยสำคัญในการสร้างระบบสุขภาพจิตที่ยั่งยื่น |
